Escher in Het Paleis: Een optische illusie

Aan het prachtige Lange Voorhout in Den Haag ligt het voormalige winterpaleis van koningin- regentes Emma (1858-1934). In de koninklijke vertrekken zijn de fantastische prenten te bewonderen van de wereldberoemde Nederlandse kunstenaar M.C. Escher.

Het werk van M.C. Escher (1898-1972) is trekt bezoekers uit binnen- en buitenland, maar ook het statige pand aan het Lange Voorhout waarin de expositie is gehuisvest is zeer de moeite waard.

Het winterpaleis werd verbouwd en ingericht door koningin Emma, de moeder van koningin Wilhelmina en betovergrootmoeder van koning Willem-Alexander. Meubelstukken en boeiende foto’s geven een inkijk in het leven van deze interessante vrouw, die begin 1879 op 21-jarige leeftijd in het huwelijk trad met de 41 jaar oudere Willem III. Na zijn dood in 1890 werd Emma koningin-regentes.

Tegenwoordig is in het vroegere winterpaleis de permanente tentoonstelling van het werk van graficus/kunstenaar M.C. Escher te zien. Eschers werd wereldberoemd door zijn spel met perspectief, ruimte en werkelijkheid. Iedereen kent zijn ‘onmogelijke tekeningen’, zoals Klimmen en Dalen en Relativiteit. In de centrale hal wijst algemeen-directeur Marcel Westerdiep naar de afbeelding van het fraaie trappenhuis. ,,Je kunt de bovenste verdieping niet via déze trappen bereiken, terwijl je dat wel zou verwachten. Het is een optische illusie, iets wat Escher eveneens vaak gebruikt in zijn werk.”

Het is druk in het museum, waar familiefoto’s verhalen over het leven van Escher. Jong en oud buigen zich over mooie en verbazingwekkende prenten. ,,Mensen zijn gek op Escher,” zegt Westerdiep. ,,We zijn een klein, maar zeer gewaardeerd museum. Er komen hier veel jongeren, hele schoolklassen. Ook hebben we veel bezoekers uit het buitenland, want Escher is ook buiten onze landsgrenzen erg bekend en geliefd.”

Vanwaar die grote belangstelling voor deze Nederlandse graficus? ,,Zijn werk is laagdrempelig en niet smaakgevoelig,” verklaart Westerdiep. ,,Kunst kan je mooi vinden, of lelijk, maar Escher fascineert altijd. Hij leert je kijken en zet je hersenen aan het werk. Daarna bekijk je ook andere kunst met nieuwe ogen en zie je dat álle kunstenaars spelen met wat ze willen laten zien!” Westerdiep toont een vitrine waarin de gereedschappen liggen die Escher gebruikte: ,,Als graficus werkte hij heel precies, in hout en op steen. Omdat er moest worden afgedrukt moest hij in spiegelbeeld werken. Creativiteit en vakmanschap komen samen in zijn werk.”

Op de eerste verdieping wijst Westerdiep naar een prachtige houtsnede met een lengte van zeven meter die cirkelvormig is opgesteld. ,,Metamorphose III is een goed voorbeeld van de wiskundige begrippen eeuwigheid en oneindigheid, die Escher in beeld wilde brengen. We zien letters transformeren in bloemen, vissen en paarden, om uiteindelijk weer te eindigen in letters. De gevleugelde enveloppen verwijzen naar postbedrijf PTT waarvoor het werk destijds werd gemaakt.

Metamorphose II is momenteel te zien in Leeuwarden, waar de tentoonstelling Escher op reis, waar wij aan hebben meegewerkt, ook al zo’n groot succes is.”

Op de bovenste verdieping van Het Paleis kunnen bezoekers in de interactieve tentoonstelling ‘Kijken als Escher’ zelf aan de slag. Westerdiep: ,,Hier stap je letterlijk in zijn magische wereld en speel je op verschillende manieren met perspectief!” Met krakende hersenen verlaat ik dit boeiende museum waar oneindig veel te zien is, maar ik had hier nog heel lang kunnen blijven!