Ombudsman NPO na klacht over Lubach: satire is geen journalistiek

Satire is geen journalistiek, ook niet als een satirisch programma secuur te werk gaat in het gebruik van journalistieke bronnen. Dat stelt de ombudsman van de NPO in een uitleg op haar website naar aanleiding van klachten over De Avondshow met Arjen Lubach, met name vanwege een item over Forum voor Democratie (FVD) in maart.

“Bij De Avondshow werken journalisten en een deel van wat zij doen is daadwerkelijk journalistiek werk”, schrijft ombudsman Margo Smit. “Zo wordt er gezocht naar bronnen, worden die bronnen gecheckt en wordt er een samenhangend verhaal van gemaakt. Tot op dit punt in het proces zou je dus nog kunnen beargumenteren dat Lubach en zijn redactie een journalistiek product maken. Maar dit is slechts de eerste fase van het productieproces. Want na de journalisten komen de grappenmakers in actie. Zij gieten er hun eigen sausje overheen en herschrijven alle teksten en voorzien het verhaal van een nieuwe rode draad en kwinkslagen.”

Het eindproduct dat op televisie te zien is, met die grapjes en kwinkslagen, “kun je met de beste wil van de wereld geen journalistiek meer noemen. Het label erop willen plakken is net zo gekunsteld als zeggen dat een schaap eigenlijk een wandelende wollen trui is. Het schaap levert weliswaar de basisingrediënten, maar je doet degene die aan het breien slaat ernstig tekort door te zeggen dat het schaap een trui is.”

Oudejaarsconference

Bij het maken van een trui is het creatieve proces dat volgt na het scheren van doorslaggevend belang voor het eindproduct, legt de ombudsman uit: “Hetzelfde geldt voor wat Lubach en zijn team doen na het verzamelen van de onderliggende bronnen. Wat we op tv zien is dan ook niet meer dat basisingrediënt. Het is een compleet ander product geworden. Dat andere product, satire, hoeft zich niet aan de spelregels van de journalistiek te houden.”

De ombudsman voegt hieraan toe dat deze zelfde redenering geldt voor een programma als Even Tot Hier of een oudejaarsconference van bijvoorbeeld Youp van ’t Hek, Peter Pannekoek of Claudia de Breij: “Ook hier wordt weliswaar gebruikgemaakt van de actualiteit als basisingrediënt, maar wat er met die ingrediënten gemaakt wordt is echt iets anders dan een journalistiek product.” Er waren ook klagers die Lubach beschuldigden van smaad jegens Forum voor Democratie. “Maar ook daarvoor zitten ze bij de ombudsman niet goed”, schrijft Smit. “Daar kan in Nederland alleen de rechter een uitspraak over doen.”

In de uitzending van maart zei Arjen Lubach onder meer dat nieuwe raadsleden van FVD verplicht cursussen moeten volgen. Ook zei hij dat een aantal FVD-bestuursleden, onder wie voorman Thierry Baudet, Forum voor Democratie BV zou hebben opgericht en daar zelf geld aan zou verdienen. Verder legde Lubach uit hoe Baudet verdient aan het uitgeven van zijn boeken. De leider van FVD werd eerder een week geschorst door de Tweede Kamer omdat hij blijft weigeren zijn nevenfuncties door te geven, zoals de regels voorschrijven.

BuzzE