Rechtspraak: gebruik rechter niet als zondebok voor falend beleid

DEN HAAG (ANP) – De voorzitter van de Raad voor de Rechtspraak, Henk Naves, heeft woensdag in zijn jaarbericht 2024 kritiek geuit op politici die onvrede aanwakkeren over rechterlijke uitspraken. “Als politici na een – voor hen – onwelgevallige uitspraak onvrede voeden en de oplossing niet zoeken in beter beleid en betere beslissingen, dan ondermijnen ze het gezag van de rechter en het vertrouwen in de rechtsstaat,” stelt Naves.

De rechter mag niet als “zondebok” worden gebruikt voor falend beleid of het onvermogen om tot beleid te komen, aldus Naves. “Want als dit gebeurt en de rechter steeds vaker als sta-in-de-weg wordt afgeschilderd, wordt de weg vrijgemaakt om rechterlijke uitspraken te negeren. Als één uitspraak door de overheid wordt genegeerd, is de drempel lager om het opnieuw te doen. En daarmee is de erosie van onze rechtsstaat een feit.”

De rechter wordt onterecht neergezet als iemand die politieke plannen dwarsboomt, stelt Naves. “Een rechter is helemaal geen voor- of tegenstander van beleidskeuzes. Wij zijn niet voor of tegen inperking van de asielinstroom, de bouw van woningen of bescherming van natuur. Dit soort keuzes is binnen een democratie aan de samenleving. De rechter oordeelt niet over wat wenselijk is, maar over wat volgens het recht mag, en dat is een fundamenteel verschil.”

Strategie

Naves constateert dat “in de wereld om ons heen” kritiek op een uitspraak of de rechterlijke macht steeds vaker strategisch wordt ingezet. Kritiek wordt gebruikt om een tegenstelling te creëren waarbij rechters tegenover de ‘wil van het volk’ staan. “Ook in Nederland zie ik politici uit een steeds breder spectrum bij onwelgevallige uitspraken dat beeld versterken.”

Volgens Naves kan men kritiek hebben op uitspraken van rechters, maar hij wijst erop dat rechtspraak “niet zomaar een mening” is. “De rechter past het recht toe zoals dat in onze democratische rechtsstaat door regering en parlement is vastgesteld. Een uitspraak van een rechter heeft daarom in onze rechtsstaat een bijzondere functie. Dat mogen we nooit uit het oog verliezen.” Kritiek mag ook scherp zijn, schrijft Naves, “maar zou nooit de fundamenten van de rechtsstaat mogen ondermijnen of zich richten op de mensen die de rechtsstaat als onderdeel van hun werk bewaken”.

ANP