Kamer wil een nieuwe verkenner op afstand van de politiek
DEN HAAG (ANP) – Er komt een nieuwe verkenner. En het wordt er een die verder afstaat van de dagelijkse politiek rond het Binnenhof dan tot dusver gebruik was. De hele procedure zal tegen het licht worden gehouden. Dat is het eerste resultaat van een chaotisch Kamerdebat over de mislukte verkenning donderdag.
De nieuwe verkenner moet het formatieproces weer vlot trekken en het vertrouwen tussen de partijen herstellen. Het moet een “gezaghebbende en onafhankelijke verkenner met een grotere afstand tot de actuele politiek” zijn, aldus een Kamerbreed gesteunde motie van D66-leider Sigrid Kaag en CDA-leider Wopke Hoekstra.
De verkenner is een vrij nieuw verschijnsel. Het werd pas in 2012 geïntroduceerd en moest de Tweede Kamer meer zeggenschap geven over de kabinetsformatie. Voor die tijd lag deze taak bij het staatshoofd. De eerste twee verkenningen (in 2012 en 2017) verliepen vrij rimpelloos.
Dit jaar zijn voor het eerst twee verkenners aangewezen. Dat was op verzoek van D66 die als tweede eindigde bij de verkiezingen. De eerste verkenners, Annemarie Jorritsma (VVD) en Kajsa Ollongren (D66), stapten op nadat door een fout van Ollongren aantekeningen van de verkenning openbaar waren geworden.
In die memo stond de beruchte opmerking “functie elders” over het kritische CDA-Kamerlid Pieter Omtzigt. De Kamer kreeg hierdoor het vermoeden dat werd geprobeerd een kritisch Kamerlid te lozen. Het maakte volgens hen duidelijk dat de procedure aanpassing behoeft.
Een of meer verkenners worden een dag na de verkiezingen aangewezen door de Tweede Kamer. Tot dusver werd die steeds geleverd door de grootste partij. De verkenner moet in een of twee weken uitzoeken welke partijen samen verder moeten gaan praten over de vorming van een kabinet.
De eerste verkenner ooit was Henk Kamp (VVD) negen jaar geleden. Vier jaar geleden kwam die taak terecht bij zijn partijgenoot Edith Schippers. Beide verkenners werden na hun taak ook informateur. Kamp wist met Wouter Bos (PvdA) een kabinet te smeden. Schippers slaagde daar niet in.
Het hele systeem van de verkenner is nergens vastgelegd. Ook niet in het Reglement van Orde van de Tweede Kamer. En dat breekt de volksvertegenwoordiging dit keer op. Er zijn geen regels, voorschriften of aanwijzingen. Het is “levend staatsrecht”, zei Boris van der Ham recent. De D66’er is een van de bedenkers van het systeem.
De afgelopen dagen werd duidelijk dat een meerderheid van de Kamer het proces wil aanpakken. Er moeten regels en voorschriften komen. Jorritsma zei dat het ook goed zou zijn als wordt vastgelegd welke rechten oud-verkenners hebben. En de rol van Algemene Zaken moet in het proces worden beperkt, vindt een aantal partijen.
Het ministerie van de premier levert ambtenaren voor de verkenning. Twee raadsadviseurs en de directeur-generaal van de Rijksvoorlichtingsdienst helpen de verkenners. Dat gebeurt al sinds 1971.
ANP
