Frans Hals Museum Haarlem: kunst van knappe grappenmakers
Een bezoek aan het Frans Hals Museum in Haarlem maakt je vrolijk. Alleen al door de tentoonstelling De kunst van het lachen. Humor in de Gouden Eeuw.
Het museum is gevestigd in het Oudemannenhuis dat in de 17de eeuw werd gebouwd. Het karakteristieke pand met stijlvolle binnentuin is de perfecte achtergrond voor wereldberoemde schilderijen die hier worden getoond. Veel schilders uit de Gouden Eeuw woonden en werkten in Haarlem, zoals Judith Leyster, Jan Miense Molenaer, Hendrick Goltzius en Pieter Saenredam.
,,Frans Hals was verreweg de beroemdste”, vertelt Anna Tummers, conservator oude kunst van het museum én Frans Hals-kenner. ,,Hij schilderde de twee regentenstukken voor het Oudemannenhuis. Die zijn hier nog steeds te zien.”
De boeiende installatie ‘Het fenomeen Hals” laat zien wat deze ‘Meester van de Lach’, zo speciaal maakt.
Maar Frans Hals (ca. 1582-1666) was niet de enige die humor in zijn schilderijen verwerkte. “In de zeventiende eeuw stonden Nederlanders bekend om het maken van grapjes,” vertelt Anna. Ze wijst naar een vitrinekast met oude ‘klucht’boeken. “Veel van deze moppenboekjes waren zó populair dat ze steeds herdrukt werden!”
“Dat gevoel voor humor zien we terug in schilderijen. Voorheen werd vaak beweerd dat deze schilderijen opvoedkundig bedoeld waren maar inmiddels zijn we overtuigd dat ze in de eerste plaats bedoeld waren om te lachen.”
De geschilderde grappen zijn vermakelijk; komische types, vaak met een duidelijke slok te veel op, kinderen die kattenkwaad uithalen, ondeugende dienstmeiden. Met werkelijk iedereen wordt de spot gedreven. ,,Zelf moest ik vreselijk lachen om het schilderij van Gerard van Honthorst”, vertelt conservator Tummers. ,,Een portret van een lachend meisje. Om de tekst op het medaillon dat ze ons toont te kunnen lezen, moet je onbetamelijk dicht naar haar blote boezem buigen. De pikante tekst luidt: ’Wie kent mijn naers van Afteren’ (wie kent mijn aars van achteren?) De schilder haalt hier een grap uit met de toeschouwer!”
Behalve grappig zijn de schilderijen ook overduidelijke meesterwerken van kunstenaars als Jan Steen, Gerrit Dou en Frans van Mieris. ,,Er zijn bijzondere bruiklenen te zien, uit binnen- en buitenland. Het schilderij van Nicolaes Maes, De Luistervink (ca.1655) is al eeuwen niet meer in Nederland geweest.”
Hoe knap de schilderijen gemaakt zijn, is goed te zien bij de zogenaamde trompe-l’oeil. De voorwerpen op de schilderijen zijn bedrieglijk écht geschilderd. ,,Zelfs de lijst is gezichtsbedrog, evenals de aan de muur geprikte notities.”
Dat geldt ook voor het schattige Slapende jongetje in een hoge stoel: zo levensecht dat je hem zou willen oppakken om in bed te leggen.
,,Voor kinderen is er ook veel te zien en te doen”, vertelt Anna. “In ‘Studio HaHaHals’ kun je, mét verkleedkleren, een groepsportret maken.” Eens zien of we net zoveel humor hebben als onze voorouders!”
Museumfacts
Frans Hals Museum
Groot Heiligland 62
2011 ES Haarlem
T: 023 511 57 75
Openingstijden:
Dinsdag t/m zaterdag 11.00 – 17.00 uur
Zondag 12.00 – 17.00 uur
Toegangsprijzen:
0 t/m 18 jaar gratis
19 t/m 24 jaar € 14,00 (incl. toeslag)
Volwassenen € 20,00 (incl. toeslag)
Museumkaart € 5,00 (incl. toeslag)
Tijdens de tentoonstelling De kunst van het lachen. Humor in de Gouden Eeuw geldt een toeslag van €5,00
